1915 OLAYLARI ULUSLARARASI KONFERANSI” DÜZENLENDİ
YORUM NO : 2021 /
25
26.04.2021
7 dk okuma
·
TC
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı
20 Nisan 2021 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından 1915 olaylarının tarihsel arka
planı, hukuki boyutu ve güncel yansımalarını ele alan “1915 Olayları
Uluslararası Konferansı” düzenlenmiştir. Konferans çevrimiçi olarak
gerçekleştirilmiştir. Konferansa Rus, Fransız, Alman, İrlandalı ve Amerikalı
araştırmacılar davet edilmiştir.
Konferansın açılış konuşmaları Cumhurbaşkanlığı
İletişim Başkanı Prof. Dr. Fahrettin Altun ve Türk Tarih Kurumu Başkanı Prof.
Dr. Birol Çetin tarafından yapılmıştır.
Konferansın, “Tarihsel Süreçte 1915 Olayları ve Ermeni
Meselesi” başlıklı birinci oturumuna Prof. Dr. Yusuf Sarınay başkanlık
yapmıştır. Oturumun konuşmacıları Prof. Dr. Seyit Sertçelik, Prof. Dr. Mesut
Uyar, Prof. Dr. Oleg Kuznetsov ve Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM)
araştırmacısı Dr. Maxime Gauin olmuştur. Birinci oturumun konuşmacılarından Dr.
Gauin, 1915’te Ermenilerin bölgedeki varlığı ile ilgili tarihsel bilgiler
paylaşmıştır. Gauin, o dönemde yaşanan Rus saldırısında üç yüz bin civarında
Osmanlı Ermenisinin Rus güçleri tarafından ve Ermeni Devrimci Federasyonunun
işbirliği ile yerlerinden edildiğini belirtmiştir. Bu olay sırasında yüz elli
bin civarında kişinin açlık ve salgın nedeniyle hayatını kaybettiğini
söylemiştir. Bu durumun Osmanlı tarafından sevk ve iskân uygulanan Osmanlı
Ermenilerinden çok daha fazla olduğunu vurgulamıştır.
Konferans kapsamında gerçekleştirilen “Uluslararası
Hukuk Açısından 1915 Olayları” başlıklı ikinci oturumun Başkanlığını Prof. Dr.
Sevgi Gül Akyılmaz yapmıştır. Prof. Dr. Akyılmaz da oturumda tebliğ sunmuştur.
Bu oturumda ABD’de yaşayan Ermenilerin açtığı davalarda Türk tarafının
avukatlığını üstlenen Avukat David Saltzman ve Türkiye'nin Avrupa Konseyi
nezdindeki Strazburg Daimi Temsilciliği'nde Uzman Hukukçu statüsüyle çalışan ve
1998 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla "Ortak Hükümet Ajanı" sıfatıyla
görevini sürdürdükten sonra emekli olan avukat Dr. Deniz Akçay1915 olaylarını
hukuki çerçevede ele almıştır. Dr. Deniz Akçay konuşmasında 1915 olayları
bağlamında İsviçre-Perinçek Davasının da ayrıca ele alınmasının önemli
olacağını ifade etmiştir. AVİM Analisti Hazel Çağan Elbir de uluslararası
ilişkiler bağlamında Türkiye Cumhuriyeti Los Angeles Başkonsolosu Kemal
Arıkan’ın katili Ermeni terörist Sassounian’ın tahliye edilmesi kararına
ilişkin bir tebliğ sunmuştur.
“1915 Olayları Uluslararası Konferansı”nın üçüncü ve
son oturumu AVİM Başkanı Emekli Büyükelçi Alev Kılıç Başkanlığında
gerçekleşmiştir. Başlığı, “1915 Olaylarının Günümüze Yansımaları ve Gelecek
Perspektifi” olan oturumun konuşmacıları Prof. Dr. Ömer Turan, Prof. Dr. Yıldız
Deveci Bozkuş, Ergün Kırlıkovalı, Dr. Christian Johannes Henrich ve Tarihçi
Patrick Walsh olmuştur.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, 1915 olaylarına
ilişkin konferansların devam edeceğine dair ifadelere yer vermiştir. 1915
Olayları, devam niteliğindeki konferans, webinar, sempozyum ve benzeri
etkinliklerin daha fazla düzenlenmesiyle uluslararası camiada daha da fazla
anlaşılmaya başlanacaktır.
Bilindiği üzere, 1915 olayları dünyada yalnız tek
tarafın tezleriyle dile getirilmektedir. Ancak tek bir tarafın incelenmesi
bilimsellikten uzak bir yaklaşımdır. Bir konunun tüm unsurlarıyla ele alınması
fayda sağlayacaktır. Bu sebeple 1915 olaylarının tüm açılarıyla ele alınması
önem taşımaktadır.
1915 Olaylarının doğru anlaşılabilmesi için
Konferansta yer verilen konular teker teker önemlidir. 1915’in her açısının
değerlendirilmesi için ele alınması gereken başka konular da vardır. Bu konular
düşünüldüğünde daha pek çok konferansın düzenlenmesi gerektiği
görülmektedir.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Perinçek-İsviçre
davasındaki kararı uzmanlar tarafından doğru gerekçelendirilmiş bir karar
olarak değerlendirilmektedir. Bu karar “soykırım” kavramını hukuki boyuta
indirgemektedir. Bu kararın temelinde, Birleşmiş Milletler (BM) de, soykırım
tanımının uygun bir yargı organı tarafından yapılması gerektiğini ifade
etmiştir. Bu konunun da Avukat ve Dr. Deniz Akçay’ın da ifade ettiği gibi
ayrıca çalışılması 1915 olayları üzerinden yürütülen yalan haber (fake news) ya
da kasten yanlış bilgilendirme kampanyalarının önüne geçilmesinde temel teşkil
edecektir[1].
1915 olaylarına ilişkin göz ardı edilmemesi gereken
bir diğer konu Malta yargılamalarına ilişkin çalışmalardır. Birinci Dünya
Savaşı sonunda, 144 Osmanlı görevlisi İngilizler tarafından Ermenilere yönelik
“toplu katliam” yapmak suçlamasıyla tutuklanmış ve Malta’da Britanya’nın en
yüksek hukuki otoritesi olan Londra’daki İngiliz Kraliyet Başsavcılığınca
haklarında bir soruşturma yürütülmüştür. İngiltere’nin Malta’daki Türk
tutukluları yargılamak ve mahkûm ettirmek için çaba harcamalarına rağmen,
İngiliz Kraliyet Başsavcılığının yürüttüğü soruşturma “Bir İngiliz mahkemesi
önünde böyle bir suçlamanın kanıtlanması mümkün değildir.” gerekçesiyle hiçbir
suçlama yapılmadan, “takipsizlik – kovuşturmaya yer olmadığı” hükmü verilerek
sonuçlanmıştır. 1915 Olaylarının “soykırım” olmadığına ilişkin deliller
barındıran bu konu da irdelenmesi gereken bir diğer husustur[2].
1915 Olayları incelenirken hukuki açıdan incelenmesi
gereken bir diğer önemli konu da Emvâl-i Metruke çerçevesinde dini kurumlar
tarafından kurulan vakıflarla ilgili davalardır. Bu konuyla ilgili olarak üç
önemli davaya dikkat çekmek gerekmektedir. Kilikya Ermeni Katalikosluğu Davası,
Maryakop Ermeni Kilisesi Vakfı Davası ve Sanasaryan Vakfı Davası bu önemli
davalardır. Osmanlı vatandaşı gayrimüslimlerin, İslam – Osmanlı hukukuna uygun
olarak kurdukları, vakfiyeleri usulüne göre tescil edilmiş vakıfların tamamının
cemaat vakfı olarak nitelendirilmesinin mümkün olmadığı değerlendirilmektedir[3].
1915 Olaylarının kamuoyu ve uluslararası toplum
tarafından doğru ve şeffaf bir şekilde anlaşılması için bu konuların üzerinde
durulması yalan haberler ve çarpıtılmış belgelerle yapılmış sözde bilimsel
çalışmaların önüne geçebilecektir. T.C. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı
tarafından atılmış bu adım Türk Dış Politikasında sorun teşkil eden 1915
Olaylarının anlaşılması için değerli bir adım olmuştur.
[1] “28 Ocak AİHM Perinçek – İsviçre Duruşmasının
Işığında Türk-Ermeni Sorunu”, AVİM Konferans Kitabı, Şubat 2015, https://avim.org.tr/tr/Rapor-KonferansKitaplari/44/pdf
[2] Uluç Gürkan, “Malta: Sürgün mü, Yargılama
mı?”, Türk – Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları
2020, Terazi Yayıncılık: Ankara, 2021, s. 13. https://avim.org.tr/tr/Kitap/10/pdf
[3] Berna Durmuş, “Osmanlı Vakfı Hukuku Çerçevesinde
Sansaryan Vakfı ve Davasının Değerlendirilmesi”, Türk – Ermeni Uyuşmazlığı
Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018, Terazi Yayıncılık: Ankara,
2019, s. 139. https://avim.org.tr/tr/Kitap/6/pdf
No comments:
Post a Comment