Russian Sttrategic Calculations in the Nagorno - Karabakh Crisis

 

Russian Strategic Calculations In The Nagorno-Karabakh Crisis

Written by Andrew KORYBKO on 30/09/2020

 

 

The latest Nagorno-Karabakh Crisis has brought a lot of attention to Russian strategic calculations in the South Caucasus. Being Armenia’s mutual defense ally through the CSTO, observers fear that the uncontrollable escalation of the ongoing conflict could lead to the worst-case scenario of a clash between this bloc and NATO in the event that Turkey militarily intervenes in Azerbaijan’s support. It’s therefore worthwhile examining Russian interests in order to obtain a better understanding of what it might do.

Armenia and Azerbaijan accuse one another of provoking the latest violence. The first-mentioned claims that Azerbaijan launched an unprovoked attack against Armenian forces in Occupied Nagorno-Karabakh (ONK) whereas the latter asserts that it’s involved in a counteroffensive all along the front. Regardless of which side started it, the indisputable fact is that Armenia is militarily occupying internationally recognized Azerbaijani territory in violation of UNSC Resolutions 822, 853, 874, and 884.

Russia, as a member of the UNSC, voted in support of those resolutions which demand that Armenia withdraw from Azerbaijani territory. Even Armenia itself officially acknowledges Nagorno-Karabakh and the surrounding regions that it occupies as Azerbaijani territory since it has yet to recognize the former autonomous oblast as”independent”, though Prime Minister Pashinyan recently hinted that he might do so. Such a move, however, would be a clear provocation which crosses Azerbaijan’s red line and would uncontrollably escalate the crisis.

That’s precisely what Moscow is most worried about. It’s legally bound to defend Armenia from foreign aggression so the scenario arises whereby it might intervene in the event that Azerbaijan and/or its Turkish ally attack targets in internationally recognized Armenian territory. Those countries might do so on the basis of preemptively thwarting Armenian aggression against them, which would create a legal dilemma for Russia. On the one hand, it would need to uphold its CSTO commitments, but on the other, it wouldn’t want to escalate.

Armenia earlier said that it hasn’t requested Russia’s CSTO assistance, nor has it asked for more arms shipments from its ally, though the second-mentioned remains possible according to the Armenian Ambassador to Russia. That’s actually a wise decision on Armenia’s part because there’s a credible chance that Russia wouldn’t intervene in its support even in the previously described scenario in order to avoid a CSTO-NATO clash so long as Azerbaijan and/or Turkey preemptively acted against Armenia on its territory to thwart its aggression.

Another pertinent point is that requesting emergency Russian arms shipments would make Armenia appear weak, desperate, and on the brink of defeat. For soft power purposes, it mustn’t make its objective weaknesses apparent to the rest of the world, which is why it unconvincingly attempts to present a veneer of strength to cover up for them. An example of this is the Azerbaijani Defense Ministry claiming that Syrians of Armenian origin are fighting in ONK, which allows Yerevan “to conceal its losses from the public.”

Russia is very well aware that Armenia is the aggressor, just like it’s always been. That’s why it isn’t considering activating the CSTO’s mutual defense clause. Russia, like the rest of its UNSC counterparts, regards Nagorno-Karabakh as Armenian-occupied Azerbaijani territory according to international law. It doesn’t want to get dragged into a war in support of its ally’s expansionist policy. Russia would have nothing to gain from doing so and everything to lose, including its strategic relations with Azerbaijan and possibly even Turkey too.

The best possible strategy at this time is for Russia to put immense pressure on Armenia behind the ceases to agree to another ceasefire as soon as possible, provided of course that the Azerbaijani side is willing to go along with this as well for whatever its reasons may be. Regrettably, however, Russian influence over Armenia has shrunk since Pashinyan’s rise to power as a result of the so-called “Velvet Revolution”, which was really a Color Revolution against the country’s legitimate government. Since then, Armenia has fallen under US influence.

Cynically speaking, some American strategists might believe (whether on their own or due to the influence of the powerful American lobby in the US) that their country has an interest in encouraging Armenia to continue its regional aggression no matter what its diplomats officially say. The thinking goes that provoking a larger conflict could trap Russia in a quagmire that might even lead to the end of its strategic partnership with Turkey, which would proverbially “kill two birds with one stone” from the US perspective.

For as attractive as that scheme might seem, it would could prove counterproductive to America’s long-term interests by unleashing uncontrollable chaos which might ultimately reduce its influence in the region. It’s impossible to predict how such a scenario would play out in practice since nobody would exercise full control over events, hence why it’s best for the US to pressure Armenia in parallel with Russia to immediately cease fire and resume peace talks with Azerbaijan.

The success of this proposal could provide a much-needed common ground on which Russian-American relations could potentially improve along the lines of a “New Detente”. Even so, however, there’s the chance that Armenia has gone completely “rogue” in the sense of no longer being under any country’s dominant influence. Its so-called “balancing act” between Russia and the US might have placed it within equidistance of each other, thus enabling it to play them off against one another in pursuit of its regional expansionist policy.

It’s perhaps for that reason why Turkish President Erdogan described Armenia as the “biggest threat to regional peace.” For as geographically tiny and sparsely populated as it is, the country wields disproportionate influence insofar as its capability to spark a regional war which might uncontrollably escalate to the level of a CSTO-NATO clash. Taking all of this into account, Russia’s strategic interests are best served by working together with the US and all other stakeholders to pressure Armenia to cease fire, resume peace talks, and withdraw from ONK.

Source: OneWorld

 

Yeniden Ölüm Cezası - Av. Cem Murat Sofuoğlu

 

Yeniden ölüm cezası

Okan Üniversitesi Öğretim Görevlisi, Avukat Cem Murat Sofuoğlu “Ölüm cezasının yasalarımızda yeniden yer olması Avrupa ile siyasi ilişkilerimizin sonunu getirir” diyor.

Tanınmış ceza hukukçusu Beccaria şöyle der “Ölüm cezası insanı daha iyi bir hale nasıl getirebilir ki, çünkü insan yaşamını sona erdiriyor.”

Beccaria haklıydı. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarından bu yana, 1926 ile 1984 yılları arasında ölüm cezasına çarptırılan ve cezaları infaz edilen -çoğunluğu siyasal görüşleri nedeniyle idam edilen- 443 kişi ıslah olma fırsatını elde edemedi.

Ölüm cezasının yasalarımızdan tamamen çıkarılıp, tarih olmasından 16yıl sonra tekrar getirilmeye çalışılması düşündürücü bir durumdur.

Söz konusu ceza, yakın tarihimizde acıdan ve üzüntüden başka bir şey bırakmayarak hatırlanmaktadır.

Üzerinde düşünmek lazım İstiklal Mahkemelerinin; Yassıada Mahkemesinin; Sıkıyönetim Mahkemelerinin vermiş oldukları ölüm cezaları hayırla mı anılıyor ki, yeniden ihdas edilmeye çalışılıyor.

Türkiye’de ölüm cezası daha çok askeri rejimlerin yönetimde olduğu dönemlerde uygulandı. Askeri rejim dönemlerinde ölüm cezasının uygulanma oranı yüzde 13.5 iken, sivil rejim döneminde bu oran yüzde 2’de kalmıştır. Bu olgudan, bir iki istisna dışında, sivil rejimlerin ölüm cezasını uygulamayı tercih etmedikleri sonucunu çıkarabiliriz.

***

1965-1971 ve 1973-1980 yılları arasında, seçimle başa gelmiş demokratik hükümetlerin yönetimde olduğu on beş yıllık dönemde, tek bir ölüm cezası uygulanmamıştır.

Sonuç olarak 1960, 1971 ve 1980 yıllarında askeri darbeler olmamış olsaydı, bu ölüm cezaları uygulanmamış olacaktı.

1964 yılından sonra TBMM, mahkemelerce verilmiş ölüm cezalarının uygulanması için bir karar almamıştır. Ancak 1971 yılındaki askeri darbeden sonra, darbeci generallerin etkisi ve tehdidi altında bulunan TBMM, 14 kişinin ölüm cezasının uygulanması kararını kabul etmiş ve bu kişiler -üçü siyasi suçlu- idam edilmişlerdir.

1960, 1971 ve 1980 yıllarında yönetimde bulunan askeri rejim dönemlerinde önce adi suçlular, ardından da siyasi suçlular idam edilmişlerdir. Buna göre, hayatta kalmak ya da idam edilmek, rejimin siyasi yapısıyla doğrudan bağlantılıydı. Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca, 16 TBMM üyesi milletvekili idam edilmiştir. Bunlardan 13’ü, 1923-26 yılları arasında faaliyet gösteren İstiklal Mahkemeleri tarafından verilen ölüm cezalarına istinaden gerçekleşti. Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan ise 1960 askeri darbesi tarafından kurulan bir olağanüstü mahkeme tarafından ölüm cezasına çarptırılmış ve cezalar infaz olunmuştur. Türkiye halen, bir başbakanı ve iki bakanı asmanın rahatsızlığını yaşamaktadır. İdam edilen bu üç insanın suçları siyasiydi ve modern ceza hukukunda siyasi suça karşılık bir ceza mevcut değildir. Bu nedenle idamlarından bu yana 39 yıl geçtikten sonra, 1990 yılında TBMM bu üç siyaset adamına itibarlarını geri veren bir kanun yayımladı. İdam edildikleri adada bulunan mezarları, büyük bir törenle İstanbul’daki bir anıt mezara nakledildi. Merhum Adnan Menderes’in ismi bir üniversiteye, İzmir Havaalanı’na ve birçok cadde ve bulvara verildi. Tüm bunlardan, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin bu idamlar karşısındaki hata ve yargılamanın adil olmadığını kabul ettiği sonucunu çıkarabiliriz.

***

1972 yılında, askeri yönetim döneminde idam edilen 14 kişi arasında üç solcu genç de vardı. Sıkıyönetim mahkemesi tarafından verilen ölüm cezaları infaz edilen Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan hiç cinayet işlememişlerdi. O dönemde darbeci generaller parlamentoyu kapatmamış, fakat yasal hükümeti istifa etmeye zorlamış ve TBMM’yi de, istedikleri yapılmadığı takdirde kapatmakla tehdit etmişlerdir. Darbecilerin etkisi altındaki Meclis de, bu üç gencin ölüm cezası kararını tasdik etmiştir. Geçen süreçte bu üç genç de, diğer üç siyaset adamının sağ görüşlüler nezdinde şehit olarak kabul görmeleri gibi, özellikle sol görüşlü insanların nezdinde şehit sayılmış ve cezalarının infaz edildiği her yıldönümünde anılmaktadırlar. Bu üç genç adam, üzerlerine isnat olunan suçlardan dolayı bugün yargılanmış olsalardı, en fazla 5 yıllık bir hapis cezasıyla cezalandırılacak ve bugüne kadar birçok defa çıkarılmış olan genel aflar neticesinde, çoktan hapisten çıkmış olacaklardı.

***

Darbecilerin denetimi altında bulunan parlamentoda, en fazla milletvekiline sahip olan ve idamlar için evet oyu kullanan siyasi partinin lideri ve sonradan Cumhurbaşkanı olan Süleyman Demirel, kendisiyle yapılan bir söyleşide söz konusu olayla ilgili olarak sorulan bir soruya şu yanıtı vermiştir: “O dönemin koşulları, bu idamların infazını gerektiriyordu.”

***

Parlamentodaki çoğunluk partisine mensup olan ve idamların infazı için evet oyu kullanan bir eski parlamenter ise, aynı soruya “Hata yaptım” yanıtını vermiştir.

Sanırız bu “yorumlar” için daha fazla söz söylemeye gerek yoktur.

Türkiye kamuoyu, 1980 askeri darbesinin lideri Kenan Evren’in ölüm cezasıyla ilgili söylemiş olduğu şu sözleri halen hatırlamaktadır: ”Bunları asmayalım da besleyelim mi?”... Kenan Evren, AB süreciyle ilgili olarak vermiş olduğu bir demeçte ise, Avrupa Birliği’ne girmek istediğimiz için ölüm cezasına karşı olduğunu belirtmiştir. Bu arada, Kenan Evren’in devlet başkanı olduğu 12 Eylül 1980 ile Kasım 1983 arasında, 48 kişinin idam edildiğini de belirtmek gerekir.

Askeri yönetimden sivil yönetime geçildikten hemen sonra,1984 yılında seçimle işbaşına gelmiş bir hükümet döneminde, Türkiye tarihinin son iki ölüm cezası infaz edilmiştir. Bu infazların ardından Türkiye, ölüm cezasının uygulanması konusunda moratoryum ilan etti ve tüm ölüm cezalarının uygulanmasını durdurdu. Ancak ölüm cezası hukuk sistemimizde var olan yerini korumaya devam etti. Evren’in de işaret ettiği gibi, AB süreci Türkiye’de ölüm cezasının kaldırılması için önemli bir etken oldu. 1999 yılında gerçekleştirilen Helsinki Zirvesi’nde, Türkiye’nin AB’ye aday ülke olduğunun ilan edilmesinin ardından AB Komisyonu, Türkiye’nin yapması gereken yasal değişiklikleri içeren Katılım Ortaklığı Belgesi’ni (KOB) hazırladı. AB Komisyonu’nun Türkiye’nin yerine getirilmesini istediği yasal değişiklikler arasında, ölüm cezasının kaldırılma talebi de vardı. Ecevit’in Başbakan ve Devlet Bahçeli’nin de Başbakan Yardımcısı olduğu koalisyon hükümeti, KOB’ a karşılık hazırlamış olduğu Ulusal Program ile ölüm cezasının kaldırılacağını vaat etti ve hemen ardından, 3 Ağustos 2002’de ölüm cezasını Ceza Yasamızdan çıkarttı.

Ceza yasamızdan ölüm cezasının kaldırılmış olmasına rağmen, savaş zamanında işlenecek suçlara ilişkin ölüm cezasının uygulanması yasalarımızda henüz mevcuttu. Recep Tayyip Erdoğan’ın başbakan olduğu AK Parti hükümeti 9 Ocak 2004 tarihinde, savaş zamanında da ölüm cezasının kaldırılmasına ilişkin,  Avrupa Konseyi’nin 13 No’lu Protokolü’nü imzaladı. Hemen ardından bu konuda tüm yasal değişiklikleri yapılarak, ölüm cezası tümüyle Türk hukuk sisteminden çıkarıldı.

***

Ölüm cezasının yasalarımızda yeniden yer olması, sadece Avrupa Birliği ile halen donmuş olan ilişkimizi sona erdirmeyecek, kurucu üyesi olduğumuz Avrupa Konseyi’nden de çıkmamıza, kısaca Avrupa ile siyasi ilişkilerimizin sonunu getirecektir. Dünyada yapılan istatistikler, ölüm cezasının uygulandığı ülkelerde suç oranını düşürmediği gerçeğini ortaya koyar. Geçmişte yapılan adli hatalar sonucu suçsuz yere idam edilen insanları düşünerek, yapılabilecek dönüşü olmayan adli hataları ve ölüm cezasının uygulanmasının ahlaki yönünü de dikkate alarak, bu cezanın yasalarımızda yer almaması gerektiğini söyleyebiliriz. Ölüm cezasından hiç hoşlanmayan II.Abdülhamit bile 33 yıllık iktidarında sadece 5 ölüm cezasını onaylamıştır. Ölüm cezası karşıtlarından olan Victor Hugo “Suç vicdan azabıyla ödenir, yoksa balta, giyotin yahut yağlı kementle değil. Kan, kan ile temizlenmez, gözyaşı ile temizlenir” der.

KARAR gazetesi  - 29 Eylul 2020

 

UAE-Israel Peace Is Revealing the Middle East's Faultlines

 

UAE-Israel Peace Is Revealing The Middle East's Faultlines

The normalization of ties between Israel and these two Gulf states reflects a broader struggle between competing regional camps over the contours of a regional order.

by Sarah Feuer

In the wake of the recent peace agreements between Israel and both the United Arab Emirates (UAE) and Bahrain, much of the public analysis and commentary has focused on what normalization may portend for Israel’s relations with other Arab countries, prospects for peace between Israel and the Palestinians, and the triangle of relations between the United States, Israel, and the UAE. A less considered, but equally significant, dimension of the agreements concerns their implications for the broader region of the Middle East and North Africa—both in terms of what the accords reveal about deeper trends characterizing the regional system today and what the reactions to the agreements may signal about the region’s trajectory in the near future.

 

Beyond the proximate triggers fueling these agreements—the specter of annexation in Israel, combined with the UAE’s wish to extract as much as possible from what may be an outgoing Trump administration, and to endear Abu Dhabi to a potentially ascendant Democratic Party in time for the November elections—the normalization of ties between Israel and these two Gulf states reflects a broader struggle between competing regional camps over the contours of a regional order. While the roots of that struggle date back several decades, developments unleashed by the uprisings of 2011 sharpened divisions between these camps, as the regional order itself was severely shaken by the events of that year and their aftermath.

The first camp comprises Iran and its mostly Shiite allies (and proxies) across the region, including various militias in Iraq, Bashar al-Assad’s Syria, and Hezbollah in Lebanon. The Houthis in Yemen can also be included in this grouping, as can the Palestinian Islamic Jihad in Gaza, despite the latter’s Sunni identity. A second cluster includes the Sunni states which have coalesced—in rhetoric if not always in practice—around the goals of countering Iran’s efforts to extend its influence across the Middle East and, more recently, diminishing the influence of the Muslim Brotherhood and derivative Sunni Islamist movements that briefly appeared ascendant after 2011. These countries are usually referred to as “moderate” or “pragmatic” because of their generally positive ties to the West, their belief in the primacy of sovereign nation-states over any transnational entity or identity, and their relative openness to Israel’s presence in the neighborhood; they include the UAE, Saudi Arabia, Egypt, Jordan, Bahrain, and Morocco. A third camp comprises the Sunni states and movements sympathetic to the Muslim Brotherhood: Turkey, Qatar, Hamas in Gaza, and the handful of Islamist political parties still dotting the region. Promotion of political Islam is not the only, or in some cases even the dominant, rationale motivating the behavior of these actors, but it remains a key element of their self-legitimating strategies and a central factor explaining their regional alliances. Finally, a fourth grouping comprises the remnants of Al-Qaeda, ISIS, and affiliated jihadist movements across the region.

As the contest between these camps has intensified, three additional realities have emerged in the last decade with direct bearing on the recent peace agreements. First, the Iranian-led axis has been relatively cohesive, which is not the case for the three remaining camps. Al Qaeda and ISIS, for example, consistently perceived each other as threats rather than allies, despite the jihadist groups’ ideological affinities. And the Sunni pragmatic states have tended to form ad hoc alliances based on immediate threat perceptions and available capabilities rather than longer-term strategic goals, in part because they have differed among themselves in their prioritization of the two main threats of Iranian expansionism (of greater concern to Riyadh and Manama) and Muslim Brotherhood-style Islamism (the principle fear for Abu Dhabi and Cairo). As a result, this camp has had difficulty countering Iranian expansionism and snuffing out the remaining embers of political Islam.

 

 

Drone captures start of second Israel lockdown

Second, Israel has increasingly solidified its standing as an ally of the Sunni pragmatic camp, evidenced by its years-long military campaign to frustrate Iran’s entrenchment in Syria, its quiet military assistance to Egypt in the Sinai, and its widely presumed, if until now largely covert, security cooperation with the various Gulf states which share the perception of a threat emanating from Tehran.

And third, although relative military power continues to play a role in shaping threat perceptions and driving alliances across the region, soft power has become an increasingly significant driver of regional developments. Qatar has emerged as a regional player not by dint of its own military accomplishments but rather through a skillful use of its massive hydrocarbon wealth—some of which has funded military operations of allies in the region such as Turkey and Hamas—and its hosting of an influential media outlet, Al-Jazeera. If all eyes are on Saudi Arabia’s next moves (will Riyadh normalize or not?), it is not because the kingdom possesses a particularly impressive military arsenal but because it wields significant influence across the region through financial leverage and religious legitimacy as the host of Islam’s holiest sites.

The agreements inked in Washington on September 16 constitute “Exhibit A” of the core trends described above. The longstanding struggle between the camps, the varying degrees of cohesiveness among these rival groupings, Israel’s emergence as a key ally of the Sunni pragmatic bloc, and the rise of soft power as an increasingly significant determinant of regional affairs—these developments collectively fueled Abu Dhabi’s (and then Manama’s) decision to publicly embrace an alliance with Jerusalem. And while it is too early to judge the implementation of the agreements, it is reasonable to assume that to the extent normalization strengthens the pragmatic Sunni/Israeli camp, it will likely deepen regional divisions between the pragmatists and the Islamists on the one hand, and between the pragmatic and Iran-led camps on the other. Several scenarios could unfold.

 

The first would entail a further erosion of stability in the Eastern Mediterranean. There, what began as a scramble for access to natural gas and a dispute over maritime borders between countries lining the East Mediterranean basin has morphed into an increasingly hostile confrontation between Turkey (and, in the background, Qatar) on one side and an alliance between Greece, Cyprus, Egypt, Israel, Jordan, and the UAE on the other. At their origin, the tensions in the Eastern Mediterranean were locally driven, but over time both Erdogan’s growing assertiveness and the UAE’s subsequent desire to check Turkish ambitions have increasingly implicated the Eastern Mediterranean in the broader struggle for influence between various Middle Eastern camps. The war in Libya—where a stalemate has set in between Turkish/Qatari-backed forces and Egyptian/Emirati-backed forces (alongside Russian mercenaries)—is perhaps the most glaring example, and could be a prelude to greater unrest in this arena if Erdogan perceives the latest normalization agreements as yet another attempt to isolate him.

A related, but more dramatic, possibility is that the perception of an ascendant “pragmatic” camp will lead to the consolidation of a Turkish-Qatari-Iranian camp, i.e., a merging of the current Turkish/Muslim Brotherhood camp with the Iranian axis. A signal of this possibility came shortly after the normalization agreements were announced—and roughly one month after Erdogan hosted two Hamas leaders in Istanbul—when Hamas’s political chief, Ismail Haniyah, traveled to Lebanon to meet with Hezbollah leader Hassan Nasrallah. This was Haniyah’s first trip to Lebanon in nearly thirty years, the stated purpose of which was to reinforce the “stability” of the “axis of resistance” against Israel. Turkey’s growing support for Hamas in the past decade, and Qatar’s bankrolling of the Hamas government could lead these countries to increasingly find common cause with Iran.

A third and especially intriguing scenario would entail a shift in the orientation of the Assad regime in Syria. Of all the reactions to the recent normalization agreements, Assad’s relative silence was perhaps the most surprising, given the Syrian regime’s ostensible reliance on Tehran, its steadfast rhetorical support for the Palestinian cause over the years, and its longstanding hostility toward Israel. But the muted reaction of the Assad regime to the recent agreements probably reflects Damascus’s desire to be welcomed back into the Arab fold after several years of relative ostracism, and it almost certainly reflects Assad’s calculation that he will likely need Emirati money to stay afloat—yet another indication of soft power eclipsing the relevance of military might. It will be important to watch carefully the unfolding dynamics in Syria, especially if they are a prelude to a deeper shift in the orientation of that regime and even more profound changes in the makeup and strength of the Iran-led camp.

Precisely because predictions about the trajectory of Middle Eastern politics are fraught with uncertainty, policymakers in Jerusalem will need to consider what the reactions to normalization might reveal about potentially shifting dynamics in the region as a whole, and especially the evolving makeup and balance of power between its various blocs. Nearly a decade after a series of uprisings upended the regional order, the recent normalization agreements may well turn out to be an aftershock of considerable magnitude.

 

Dr. Sarah Feuer is the Rosenbloom Family Fellow at the Washington Institute for Near East Policy and a research fellow at the Institute for National Security Studies (INSS) in Tel Aviv​

 

Turkish Foreign Policy by Ali Tuygan

 

Turkish Foreign Policy

Posted on September 28, 2020

Ali tuygan
by Ali Tuygan

September 28, 2020

At present, tension characterizes Turkey’s relationship with the EU. Ankara’s relationship with Washington is a rollercoaster. House Speaker Nancy Pelosi put Turkey in the same category with North Korea, Russia, and Saudi Arabia as Ankara is holding its breath on the result of the upcoming US presidential election. Moscow is putting up with Ankara because it has far-reaching policy objectives which obscure its frustration in Syria and Libya. Our relations with NATO lack mutual confidence. Our relations with Middle East countries are at their lowest point ever. We are dangerously involved in regional conflicts. We are diplomatically isolated. Most importantly, we are a polarized nation.

Despite this bleak picture, the government is far from admitting that our diplomatic isolation is the result of a disastrous combination of democratic decline and misguided foreign policy. Turkey’s breaking this vicious circle depends first and foremost on the restoration of parliamentary democracy. Unfortunately, this is not in the cards for the foreseeable future. And again unfortunately, our foreign policy debate has turned into routine and repetitious criticism of government policy to which the government responds with nationalist rhetoric blaming all our problems on foreign hands, dark forces which are determined to stop Turkey’s rise as a regional and global power. And this often marks the end of the discussion. Because Turks are preoccupied, more than anything else, with our economic downturn and Covid-19. And our foreign policy mistakes and corrective measures are more than obvious. Moreover, since foreign and security policy challenges keep mounting, we tend to focus on the latest, seldom asking the question “how did we get here?”. Some years ago, our top agenda item was Syria; then it was Libya; and now all we hear is eastern Mediterranean. Idlib is hardly mentioned. If incremental progress were to be registered on any one of these issues, the government would be more than likely it present it as a landmark diplomatic achievement. Yet, largely because of our government’s own making, Turkish foreign policy is at a dead end. This calls for the reinstitution of the principles and polices which had achieved power, influence, credibility, and trustworthiness for Turkey in the past.  In brief, to get out of the dead end we must turn back.

The principals and policies below were listed in a co-authored post five years ago[i]. At the time we had mentioned “keeping the EU accession process on track” as one of those principals. Today, this is chimera. But the alternative cannot possibly be confrontation.

• Restoration of Ataturk’s dictum “peace at home, peace in the world” as the cornerstone of our foreign policy.
• Readiness to contribute the peaceful solution of conflicts in Turkey’s immediate vicinity and beyond.  In practice, this would mean doing all it takes to bring peace to Syria and Libya.
• Non-involvement and non-interference in intra-Arab conflicts.
• A reasonable working relationship with the EU based on common interest.
• Relations based on mutual trust with the US and other traditional allies.
• A steady relationship with Moscow.
• An honest cooperation with international organizations such as the UN and NATO which allows for a reasonable amount of mutual criticism provided that the public discourse remains constructive and in harmony with diplomatic courtesy.
• While not disputing that foreign and domestic policies should be mutually reinforcing, foreign policy cannot be made hostage to domestic policy requirements, neither could the latter be allowed to the overshadow the former.
• Granted that pragmatism may be indispensable in the formulation and conduct of foreign policy, it would be impermissible to eliminate the principle of national interest as the paramount factor that drives foreign policy. It is only publicly endorsed national interest that renders foreign policy to become truly national rather than one which yields to the limited perspectives, parochial interests, and ideological obsessions of a political party.

If there is a will none of the above would be mission impossible. And the price Turkey would pay would be incomparably lower than what we have paid for the perilous journey of the past decade.

---

[i] https://diplomaticopinion.com/2015/06/15/turkeys-elections-and-foreign-policy/

Advertisements

Lozan'da kurtarılan adalar ve Meis /Sinan Meydan

 

Lozan'da kurtarılan adalar ve Meis / Sinan MEYDAN

gönderen Oğuz Kağan » Pzt Eyl 21, 2020 20:24

Lozan'da kurtarılan adalar ve Meis

12 Ada ve Ege Adaları Lozan'da kaybedilmedi. İsmet Paşa Lozan'a giderken bu adalar yaklaşık 10 yıldır işgal altındaydı. Türkiye, Lozan'da fiilen elinde olmayan ve Sevr Antlaşması ile Yunanistan'a bırakılan iki önemli adayı (Gökçeada ve Bozcaada) kurtardı.

Geçtiğimiz hafta Dışiş­leri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, katıldığı bir televizyon programında aynen şöyle dedi: “Meis'i İtalyanlara vermişiz, onlar da Yunanis­tan'a vermiş; yanı başımız­da, vermişiz… Geçmişteki anlaşmaları büyük başarı öyküsü diye ders kitaplarında ilkokulda anlatmaya çalıştı­lar bizlere ama maalesef işte görüyoruz.” Çavuşoğlu, bu söz­leriyle Meis ve adalar üzerinden Lozan'ı eleştirdi.

Peki, ama adalar Lozan'da mı verildi? Meis niye alınamadı? Meis üzerinden Lozan'ı “başarısız” ilan etmek doğru mu?

İşte gerçekler!

ADALAR LOZAN'DAN YAKLAŞIK 10 YIL ÖNCE KAYBEDİLDİ

12 Ada'yı 1911 Trablusgarp Savaşı sırasında İtalya, Ege Adala­rını 1912 Balkan Savaşı sırasında Yunanistan işgal etti.

I. Dünya Savaşı başında Lond­ra'da toplanan Büyükelçiler Konferansı'nda, altı büyük devlet, 14 Şubat 1914'te Meis hariç, 12 Ada'yı İtalya'ya; Bozcaada ve Gökçeada hariç, bütün Ege Adalarını da Yunanistan'a verdi. Osmanlı bu durumu 15 Şubat 1914 tarihli bir notayla protesto etti.

I. Dünya Savaşı başlayınca 12 Ada İtalya'nın, Ege Adaları fiilen Yunanistan'ın elindeydi. I. Dünya Savaşı başladığında Osmanlı'nın “fiilen” sahip olduğu hiçbir ada yoktu. 14 Şubat 1914 tarihli kararda “resmen” Osmanlı'ya ait olduğu belirtilen Gökçeada, Boz­caada ve Meis bile fiilen Osman­lı'da değildi.

1920'de Sevr Antlaşması 84. maddeye göre Ege Adaları Yu­nanistan'a, 122. maddeye göre de 12 Ada ve onlara bağlı ada ve adacıklar İtalya'ya verilecekti.

Kasım 1922'de İsmet Paşa baş­kanlığındaki Türk heyeti Lozan'a giderken 12 Ada, 1911'den beri tam 11 yıldır İtalya'nın; Ege Ada­ları, 1913'ten beri tam 9 yıldır, Yunanistan'ın elindeydi.

Image resized to : 50 % of its original size [ 992 x 1009 ]

LOZAN'DA ADALAR POLİTİKASI

Türkiye'nin Lozan'daki temel amacı olabildiğince Misakı Milli'yi gerçekleştirmekti. 30 Ekim 1918'de Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığı sırada Türk askerinin bulunduğu, Osmanlı'nın elinde olan yerler Misak-ı Milli'ye dâhildi. Ancak Ege Adaları ve 12 Ada daha önce kaybedilmişti, işgal altındaki bu adalarda Osmanlı askeri de yoktu.

Lozan'a giden İsmet Paşa'ya verilen 14 talimattan 4. talimat adalarla ilgiliydi. Buna göre adalar konusunda “Müzakere sırasında politika belirlenerek Çanakkale'ye yakın adalar istenecek, güçlük çıkarsa Ankara'dan talimat beklenecekti.” Yani adalar konusunda kesin bir talimat yoktu; duruma göre davranılacaktı.

Lozan görüşmelerinde adalar konusu 25 Kasım 1922 tarihli oturumda gündeme geldi. İsmet Paşa, kendisine verilen talimat gereği öncelikle Çanakkale Boğazı girişinde Türkiye'ye yakın adaları istedi. “Anadolu'nun huzuru ve güvenliği için adaların büyük önem taşıdığını” söyledi. Türk karasuları içindeki ufak adaların Anadolu barışını tehdit edebileceğini, bunların Anadolu'nun tamamlayıcı birer parçası olduğunu, bu nedenle bu adaların kesin olarak Türk egemenliğinde olmasını talep etti. Büyük adalar konusunda ise 30 Mayıs 1913 Londra Antlaşması ve 14 Şubat 1914 Büyükelçiler Konferansı kararlarıyla Türkiye'ye verilen Gökçeada ve Bozcaada ile Boğazların yakınında bulunan Semadirek adasının Türkiye'de kalması gerektiğini söyledi. Ayrıca daha önce Yunanistan'a bırakılan Limni, Midilli, Sakız, Sisam, Nikerya adalarının “genel barış için” bütünüyle askerden arındırılmasını, buralardaki istihkâmların yıkılmasını, deniz ve hava üssü kurulmamasını ve asayişi sağlayacak sayıda jandarmadan başka hiçbir silahlı kuvvet bulundurulmamasını istedi. Dahası, Limni, Midilli, Sakız, Nikerya adalarının Yunanistan'dan alınarak özel (özerk) bir rejimle yönetilmesini önerdi.

Lord Curzon, bu adaların nüfusunun Rum olduğunu belirtip, Girit ve Sisam'daki özerlik uygulamalarının başarısız olduğunu hatırlatarak “özerk yönetim” isteğine karşı çıktı. Adaların askerden arındırılması konusunun ise incelenebileceğini söyledi. Venizelos da “Semadirek adası üzerinde egemenlik sorununun 1913'ten beri çözümlenmiş olduğunu” söyleyerek İsmet Paşa'nın Semadirek isteğine karşı çıktı.

[b]Lozan'da Gökçeada ve Bozcaada satrancı[/b]

Büyük devletlerin, 14 Şubat 1914 tarihli notasına göre Ege Adaları Yunanistan'a bırakılırken Gökçeada ve Bozcaada Türkiye'ye geri verilecekti. Fakat I. Dünya Savaşı başlayınca Yunanistan elindeki bu iki adayı Türkiye'ye geri vermedi.

10 Ağustos 1920 tarihli Sevr Antlaşması'nın 84. maddesinde “Türkiye Gökçeada ve Bozcaada üzerindeki bütün haklarından ve sıfatlarından Yunanistan yararına vaz geçer” deniliyordu.

Kasım 1922'de İsmet Paşa Lozan'a giderken bu iki ada fiilen Yunan işgalindeydi.

İsmet Paşa, Lozan'da ilk kez 25 Kasım 1922 tarihli oturumda 1913 Londra Antlaşması ve 1914 Büyükelçiler Konferansı kararlarına dayanarak Gökçeada ve Bozcaada'nın Türkiye'ye geri verilmesini istedi.

Venizelos, diğer adalardaki gibi Gökçeada ve Bozcaada'daki Rum nüfusun Türk nüfustan fazla olduğunu hatırlatarak bu isteğe karşı çıktı: “Ne olursa olsun, uzun süreden beri Türkiye'nin olmaktan çıkmış Bozcaada ve Gökçeada üzerinde Türk egemenliğinin yeniden kurulması söz konusu olamaz” diye de ekledi.

Lozan'da Yunanistan ve İngiltere, Gökçeada ve Bozcaada'yı Türkiye'ye vermemek için çok direndiler. 29 Kasım 1922 tarihli oturumda Yunan temsilci M. Caclamanos, “Yalnız Rumların oturduğu Gökçeada ve Bozcaada'nın katıksız Yunanlı karakterde olduğuna” dikkat çekti. “Gökçeada'nın Yunanlı karakterinin Gelibolu'dan gelen 10 binden fazla Rumla daha da arttığını” söyledi. Eğer Gökçeada Yunanistan'dan alınacak olursa adadaki Rumların Yunanistan'a göç edeceklerini, bu durumun Yunanistan'daki göçmen sorununu daha da artıracağını belirtti. Öte yandan “Gökçeada ve Bozcaada 10 yıldan fazla bir zamandır Yunan işgali altındadır” dedi. Caclamanos, Gökçeada ve Bozcaada'nın egemenliğinin Yunanistan'a bırakılmasını istedi.

Lord Curzon ise bu adaların nüfus bakımından Rum olduğunu belirtti. Curzon, “1912 sayımına göre Gökçeada'da 9200 Rum olmasına karşın tek bir Türk bile yoktur. Az önce Caclamanos 10 bin Rum'un da sığınmak için Gelibolu'dan adaya göç ettiğini söyledi. Bu adada şimdi 19 bin Rum olmasına karşılık hiç Türk yoktur. Bozcaada da ise 1912'de 5420 Rum, 1200 Türk vardı. Türk heyeti buna cevap vermelidir” dedi.

İsmet Paşa söz aldı. Türk görüşünü şöyle özetledi: “Gökçeada ve Bozcaada büyük devletlerin bir kararı gereğince Türkiye'ye aittir. Gökçeada ve Bozcaada'da egemenliğin kime verileceği konusu hiç de askıda değildir. Bu adalar Meis adasıyla birlikte büyük devletlerin 14 Şubat 1914 tarihli notasıyla Türkiye'ye bırakılmışlardır.” Lord Curzon'un nüfus sorusuna da cevap veren İsmet Paşa, “Boğazlar ve onlara bağlı sistemin kaderini saptamak söz konusu olduğunda etnik niteliğin önemli olmayacağını” belirtti. “Kesin olarak Türk çoğunluğun bulunduğu Batı Trakya görüşmeleri sırasında coğrafi ve siyasi zorunlulukların etnik nitelikli düşüncelere üstün tutulduğunu” hatırlattı. “Adalar söz konusu olunca bu kuralın tersine çevrildiğine” dikkat çekti. İsmet Paşa, Gökçeada ve Bozcada konusunda kelimenin tam anlamıyla Lord Curzon'u “mat” etti.

Curzon dayanamadı. Gökçeada ve Bozcaada'nın Türkiye'ye, diğer adaların Yunanistan'a verildiği 14 Şubat 1914 tarihli notaya Türkiye'nin 15 Şubat 1914'te verdiği cevapta, bu notayı kabul ettiğine ilişkin bir ifade olmadığını, dolayısıyla bu iki ada üzerinde Türk egemenliği kurulmadığını söyledi. Curzon, Batı Trakya ile bu adaların karşılaştırılamayacağını da ifade etti.

Bu arada Türkiye, Bozcaada'ya bağımlı olan “Merkep Adacıklarını” (Tavşan Adalarını) da istedi.

Sonunda Türkiye Lozan'da -üstelik karşısındaki Yunan-İngiliz ittifakına rağmen- hem 10 yıldır Yunan işgali altındaki Gökçeada ve Bozcaada'yı hem de Bozcaada'ya bağımlı “Tavşan Adalarını” fiilen geri almayı başardı.

Lozan'da Meis mücadelesi

Büyük devletlerin 14 Şubat 1914 tarihli notasına göre 12 Ada İtalya'ya bırakılırken Meis Türkiye'ye geri verilecekti. Ancak Meis hiçbir zaman geri verilmedi.

Lozan'da –daha önce kaybedilen- 12 Ada konusunda değil, ama Meis konusunda kıyasıya mücadele edildi.

Türk heyeti Lozan'da 31 Ocak 1923'te konferansa sunduğu karşı teklifin 15. maddesinde “Meis adası Türkiye egemenliğinde kalacaktır” dedi.

İsmet Paşa, 8 Mart 1923'te çağıran devletler dışişleri bakanlarına gönderdiği bir mektupta, büyük devletlerin 1914'te Türk egemenliğine bıraktıkları Meis'in Türkiye'ye verilmesini istedi.

Lozan'da 25 Nisan 1923 tarihli oturumda Meis konusu görüşüldü. İngiliz temsilci Sir Horace Rumbold, “Türkiye'nin Meis'i istemesinin Misak-ı Milli ile açıklanamayacağını” iddia etti. “İngiliz Temsilcili Heyeti kendi hesabına Türk teklifini kabul edemez” dedi.

İsmet Paşa söz aldı. “Meis Adası'nın Türk karasuları içinde olduğunu ve bu adanın her zaman Türkiye'nin tamamlayıcı bir parçası sayıldığını” söyledi. “1914 Büyükelçiler Konferansı'nda bu adanın Türkiye'ye verildiğini” belitti. İsmet Paşa sözlerine şöyle devam etti: “Karasuları içinde bulunan adaların, bu kara parçası üzerinde egemenliği elinde tutan devlete ait olması genel bir kuraldır. Bu istek Misakı Milli'ye de aykırı değildir. Ada, Anadolu'nun tamamlayıcı bir parçasıdır ve Türkiye'nin güvenliği için gereklidir.”

İtalyan temsilci M. Montagna, Misakı Milli'nin birinci maddesini okuyarak bu isteğin Misak-ı Milli'ye uygun olmadığını söyledi. “Adadaki 6-7 bin kişilik nüfus içinde tek bir Müslüman ve Türk yoktur” dedi. “Durum böyle olunca sorunu tartışmanın hiçbir anlamı yoktur” diye de ekledi.

Rıza Nur ise Meis'in, anlaşma tasarısının 6. maddesinde yer alan “Kıyıya 3 milden daha yakın adalar ve adacıklar kapsamına girdiğini” belirtti.

Image resized to : 50 % of its original size [ 992 x 608 ]

M. Guarıglıa, İsmet Paşa'nın 4 Şubat tarihli mektubunda söz edilmeyen Meis'in daha sonra gündeme getirilmesinin kabul edilemeyeceğini söyledi.

İngiliz temsilci Sir Horace Rombold, “İtalyan Temsilci Heyeti'nin öne sürdüğü kanıtların kendisini çok etkilediğini” söyledi. “İngiliz Temsilci Heyeti, Türk isteğini kabul edilmez sayıyor” dedi. Fransız temsilci General Pelle de Rumbold'un sözlerine katıldığını söyledi.

Meis, konferansın sonuna kadar çözülememiş bir sorun olarak kaldı. Meis konusunda İngiltere, Fransa ve İtalya birlikte hareket ettiler. İngilizler, Türk tezini reddettiler. Fransızlar, Meriç sınırını tartışmaya açtılar. İtalyanlar ise müttefik tazminatlarını konusunu gündeme getirdiler. Meis, barışı engelleyen en önemli konu haline geldi.

İsmet Paşa, 4 Haziran 1923 tarihli oturumda okuduğu bir bildiriyle Meis ısrarından vaz geçtiklerini belirtti. Meis Adası'nın Anadolu'nun karasuları içinde bulunduğunu, bu kıta parçasından ayrılmayacağını, Anadolu'nun huzuru ve askeri açıdan güvenliği için bu adanın Türkiye'ye bağlı olmasının zorunlu olduğunu; Türk Temsilci Heyeti'nin Meis isteğinin pek haklı nedenlere dayandığını belirttikten sonra şöyle dedi: “Bununla birlikte salt bu barışın kurulmasını sağlamak amacıyla Türk Temsilci Heyeti, Meis Adası konusunda öne sürdüğü çekinceleri geri almak gibi çok ağır fedakârlığa razı olmaktadır.” Lozan'da Meis'in kaybı -Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu'nun sandığı gibi- “vermekten” değil, “geri alamamaktan” kaynaklı bir kayıptı.

İstanbul ve Boğazların İngiliz işgali altında olduğu, ordunun savaştan yeni çıktığı, donanmanın olmadığı, Fransızların Meriç sınırını, İtalyanların müttefik tazminatlarını gündeme getirdiği bir ortamda Meis'te diretmek, o çok arzulanan “barışı” ve kanla kazanılan “vatanı” ateşe atmak demekti.

* * *

Sonuç olarak Türkiye Lozan'da, Gökçaada, Bozcaada, Tavşan Adaları, Semadirek ve Meis'i istedi. Türkiye istediği bu 5 adadan 3'ünü; (Gökçeada, Bozcaada, Tavşan Adaları) almayı başardı. Türkiye Lozan'da Yunanistan'ın elindeki belli başlı adaların “gayri askeri statüde” olmasını istedi. Bu isteğini de kabul ettirdi. (Lozan md 12, 13, 15, Ek XV).

12 Ada ve Ege Adaları Lozan'da kaybedilmedi. İsmet Paşa Lozan'a giderken bu adalar yaklaşık 10 yıldır düşman işgali altındaydı. Büyük devletlerin 1914 notasıyla “sözde” Türkiye'ye bırakılan, ancak “fiilen” işgal altında olan, Sevr Antlaşması ile Yunanistan'a ve İtalya'ya verilen üç adadan (Gökçeada, Bozcaada ve Meis) ikisi Lozan'da kurtarıldı. Türkiye Lozan'da fiilen elinde olan hiçbir adayı kaybetmediği gibi (Meis fiilen elde değildi) fiilen elinde olmayan iki önemli adayı da kurtardı.

Adaların kaybedilmesinin hesabını sormak isteyenler, Osmanlı'nın Akdeniz egemenliğini nasıl kaybettiğine, II. Abdülhamit'in donanmayı Haliç'te nasıl çürüttüğüne, Osmanlı'nın 1829-1914 arasındaki savaşlarına, anlaşmalarına ve 2002-2019 arası AKP dönemine baksınlar; Lozan'a değil!

Not: Konferans tutanakları için bkz. Seha. L. Meray, Lausanne Konfernası, Cilt 1, 2, 3, İstanbul, 2013.

Sinan MEYDAN, 21 Eylül 2020
https://twitter.com/smeydan

Atatürk, milli ve çağdaş eğitim, dil ve tarih çalışmaları (ANA dergisinde yayınlanan yazım.)

Atatürk'ün 88 yıl önce Birinci Türk Dil Kurultayını açtığı 26 Eylul (1932) gününü "Türk Dil Bayramı" olarak kutluyoruz.

26 Eylul 1932 tarihinde yapılan Türk Dili Tetkik Cemiyeti toplantısı nedenile bu tarih ( 26 Eylul) "Türk Dili Bayramı" olarak kutlanıyor.

Bu vesileyle, ANA dergisi Temmuz-Agustos 2018 sayısında yayınlanan "ATATÜRK, MİLLİ VE ÇAĞDAŞ EĞİTİM, DİL VE TARİH ÇALIŞMALARI" konulu yazımı, vakti müsait olan arkadaşlarımın okuyabileceklerini düşündüm.

Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, Milli Mücadele’nin en güç koşullar altında sürdüğü savaş ortamında, kurulmasını zihninde şekillendirdiği yeni devlet ve uygar toplumun altyapısını oluşturacak adımlar attı. Bu bağlamda, en önemli girişimlerinden biri 15-21 Temmuz 1921 tarihinde Ankara'da gerçekleştirilen Maarif Kongresidir. O sırada Eskişehir-Kütahya savaşları yapılmakta, Sakarya'da askerlerimiz doğuya çekilmekteydi. 180 kadın ve erkek öğretmen, eğitimci, yönetici ve gazetecinin katıldığı bu kongre dönemin Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi Tanrıöver başkanlığında yedi gün sürdü. Atatürk cepheyi bırakarak kongreye ulaştı, ve Milli Eğitim tarihine geçecek nutkunu okudu. (Atatürk’ün Maarif Kongresini açış konuşmasına internet’ten erişilebilir.)

Atatürk, bu tarihi konuşmasında bir “milli terbiye programı “oluşturulması zorunluluğunu belirterek, görüşlerini şöyle açıkladı: “ Şimdiye kadar takip olunan tahsil ve terbiye usullerinin milletimizin gerilemesinde en önemli amil olduğu kanaatindeyim. Onun için bir milli terbiye programından bahsederken, eski devrin hurafelerinden ve fitri niteliklerimizle hiç de münasebeti olmayan yabancı fikirlerden, şarktan ve garpten gelen bilcümle tesirlerden tamamen uzak, seciyeyi milliye ve tarihiyyemizle mütenasip bir kültür kastediyorum. Çünkü davayı millimizin inkişaf-ı tammı, ancak böyle bir kültür ile temin edilebilir.”

İstiklal Savaşı'nın zorlu günlerinde Atatürk'ün cepheden bir günlüğüne dahi olsa gelip tarihi açılışını yaptığı Maarif Kongresi, ülke için bir umut oldu. O dönemde Anadolu'da sadece 3000 öğretmen bulunmakta ve bunların da sadece 20% sini kadın öğretmenler oluşturmaktaydı. Kongre, sadece düşmanla değil cehaletle de savaşılacağını ortaya koydu.

Atatürk, özellikle Avrupa devletlerinin ders kitaplarında yer alan Türkler hakkındaki olumsuz iddialara ve “barbar” deyimi kullanılarak bir istilacı kavim şeklinde gösterilmelerine karşılık, bunun böyle olmadığını, Türklerin cihan tarihinde en eski çağlardan beri var olduğunu ve uygarlığa katkılarının bulunduğunu düşünüyor ve bu konuların araştırılması gerektiğine inanıyordu.

Atatürk’ün vurguladığı” seciyeyi milliye ve tarihiyyemizle mütenasip kültür”ün en önemli bileşenlerinin Türk dili ve Türk tarihi olduğu açıktır.

Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilen atılımları kısaca gözden geçirmeden önce, 600 yılı aşkın Osmanlı İmparatorluğu döneminde Türk dili ve İslam öncesi Türk tarihinin ümmet anlayışı etkisiyle ihmal edildiğini ve Tanzimattan sonra filizlenmeye başlayan milli uyanışın ise yetersiz kaldığını kaydetmek gerekir.

Atatürk, 15 yıl süren Cumhurbaşkanlığı döneminin ilk evresinde (1924 – 1928) yoğun siyasi gündem ve gerçekleştirilen devrimler nedenile Türk dili ve Türk tarihi ile ilgili çalışmalara zaman ayıramadı. Ancak, 1930’dan ölümüne kadar geçen sürede bir yandan ekonomi, diğer yandan kültür konularını gündemine aldı ve yoğun çalışmalar gerçekleştirdi.

Türk kültürünün ana dayanaklarını oluşturan tarih ve dil alanlarında yaşama geçirilen bazı önemli adımları kısaca gözden geçirelim.

- 23 Nisan 1930 ‘da Türk Ocaklarının 6ncı kurultayında Türk Tarih Kurumu’nun kurulması fikri benimsendi.

- 4 Nisan 1930’da Türk Tarih Heyeti oluşturuldu. 12 Nisan 1931’de Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti kuruldu. Bu dernek 1935 yılında Türk Tarih Kurumu adını alacaktır.

- Atatürk’ün başkanlığında çalışmalarını yürüten Türk Tarih heyeti ilk aşamada 600 sayfalık “Türk Tarihinin Ana Hatları”adlı derleme, çeviri ve telif yazıları içeren bir kitap hazırladı. Kitap, tartışılmak üzere uzman kişilere dağıtıldı.

- Daha sonra, Atatürk’ün “ Türk Tarih Tezi”ni kapsayan 4 ciltlik “ Genel Türk Tarihi” yayınlandı ve Birinci Türk Tarih Kurultayına sunuldu.

- 2-11 Temmuz 1932 ‘de Birinci Türk Tarih Kurultayı toplandı.

- 12 Temmuz 1932’de Türk Dili Tetkik Cemiyeti kuruldu.

- 1934’de bu kurumun adı Türk Dil ve Araştırma kurumu olarak daha sonra 1936 da Türk Dil Kurumu olarak değiştirildi. Türk Dil Kurumu’nun ilk temel amacı, Türk dilini araştırmak ve dildeki sorunlara çözüm getirmekti.

- 1936’da Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi kuruldu..

- DTCF kuruluş amacı, Türk dili, tarihi ve kültürüyle ilgili bilimsel araştırmalar yapılması, Türk ve Türkiye tarihine kaynaklık edecek bütün eski dillerin öğretilmesi ve incelenmesi,

- Türklerin yaşadıkları yerlerin ortaya çıkarılması,

- Orta öğretim kurumlarımıza ulusal dil ve tarihimizin bilimsel ve en yeni anlayışlara göre hazırlanmış öğretmen yetiştirilmesi idi.

- Eylul 1937’de İkinci Türk Tarih Kongresi toplandı. Bu kongrede “Türk Tarih Tezi” yabancı bilim adamlarının incelemesine sunuldu. Yabancı tarihçiler “Türk Tarih Tezi”ni destekleyen sunumlar yaptılar.

- Atatürk, Tahsin Mayatepek’i, 1935-1937 yılları arasında 3 yıla yakın süreyle Meksika’da Büyükelçilik maslahatgüzarı olarak görevlendirdi.. Mayatepek, Orta Amerika’da Maya kültüründeki güneş kültü ve güneşe tapınma eyleminin Orta Asya’daki güneş kültü ile olan ilişkisini, Maya dili ile Türkçe ve diğer Asya dillerinin ilişkisini inceledi ve bu konularda 14 rapor hazırladı.

- Atatürk, İkinci Türk Tarih Kurultayından bir yıl sonra vefat etti.(10 Kasım 1938)

Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu, 11.8.1983 tarih, 2876 sayılı kanunla Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu çatısı altında toplandı.

Atatürk’ün tarih ve dil konusundaki duyarlılığının nedenini anlamak zor değil.

Yunanlılar ve İtalyanların Birinci Dünya Savaşı sonunda galip devletler safında yer almalarının sağladığı avantajı kullanarak, Mondros ve Sevr Anlaşmaları bağlamında, Anadolu’nun Ege ve Akdeniz bölgelerinde hak iddia etmelerinin temelinde Batı’ya özgü, Türk kültürünü küçümseyen bu yaklaşım yer almıştır.

- Birinci Dünya Savaşı sonunda İtilaf devletleri Türklerin yurdunu paylaşırken gerekçe olarak, ”Türklerin Asyalı bir sürü olduklarını, tarihlerinde hiç bir uygarlık kurmadıklarını, Trakya’da, İstanbul’da hatta Anadolu’nun bir çok bölgesinde azınlıkta olduklarını” öne sürmüşlerdi. (Enver Ziya Karal: Atatürk ve Tarih, Atatürk’e Saygı, TDK yayınları Ankara 1969, sayfa 97 ) İtilaf devletlerinin bu iddialarına karşı milli bir tarih anlatımının ortaya konması gerekiyordu. Atatürk’ün çocukluğunda başlayan tarih merakı konunun derinlemesine araştırılması gereğini kamçılamıştı.

- Türk tarihçiler ve araştırmacılar, Batılı ve Rus arkeologların Mezopotamya’daki antik yerleşimlerde yaptıkları kazılarda ortaya çıkartılan bulgulara dayanarak Hititlerin (M.Ö. 3000 – 1000) ve Sümerlerin (M.O. 4000) ön-Türkler olarak kabul edilebileceğini ortaya koydular. Ayrıca, Anadolu’nun iç bölgelerinde yapılan kazılar şaşırtıcı bulgular ortaya çıkardı.

- Arkeolojik kazıların yanısıra müzeler açılması, arşivlerin taranması, uzman yetiştirilmesi ve antropoloji çalışmalarına da ivme kazandırıldı.

- Özetle, Batılı kaynakların çeşitli kavimlerin gelip geçtiği bir göç yolu olarak niteledikleri Anadolu’nun bir çok özgün uygarlığın geliştiği bir yaşam alanı olduğu yolundaki Atatürk’ün görüşü doğrulanıyordu. Bu gelişmeler, Anadolu’daki uygarlıkların çoğunun Yunan-Roma kökenli olduğunu savunan Batılı tarihçileri ve düşünce odaklarını zor durumda bırakmış, kurdukları kuramların ve varsayımların tutarlılığı konusunda ciddi tereddütler ortaya çıkmıştı. Ünlü Fransız tarihçi, dil bilgini ve filozof Ernest Renan ( 1823 - 1892) “ ...tarihin en güçlü ve en değerli uygarlığını , Türkler gibi yakıp yıkmaktan başka marifeti olmayan bir ırk nasıl gerçekleştirmiş olabilir?...” diyerek tepkisini dile getirmişti.

- Bununla beraber, Benoit Mechin ve Norbert d Bischof gibi ünlü Batılı tarihçiler, Mezopotamya’da Sümer uygarlığının Türk/Turanlı boylar tarafından kurulmuş olabileceği değerlendirmesini yapıyorlardı. Türk boylarının Mezopotamya öncesinden başlayarak Anadolu’nun çeşitli yerlerinde uygarlıklar kurmuş olmaları hem Türk tarihine hem Avrupa ve dünya tarihine yeni bir bakış açısı getiriyordu.

Atatürk, 1932’den 1938’e kadar TBMM açış konuşmalarında dil ve tarih konularına yer vermiş, 1 Kasım 1932’deki konuşmasında, Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’nun çalışmalarını şu ifadelerle övmüştür: “Türk Tarih ve Dil Kurumlarının Türk milli varlığını aydınlatan çok kıymetli ve önemli birer ilim kurumu mahiyeti aldığını görmek, hepimizi sevindirici bir hadisedir.” Ölümünden on gün önce 1 Kasım 1938’de kendi adına Başbakan Celal Bayar tarafından okunan Meclis açış konuşmasında şu değerlendirmeyi yapmıştır: “ Türk Tarih ve Dil Kurumlarının çalışmaları takdire layık kıymet ve mahiyet arzetmektedir. Tarih tezimizi reddedilmez delil ve belgelerle ilim dünyasına tanıtan Türk Tarih Kurumu memleketin çeşitli yerlerinde yeniden kazılar yaptırmış ve uluslararası toplantılara başarıyla katılarak yaptığı tebliğlerle ecnebi uzmanların ilgi ve takdirlerini kazanmıştır. Dil Kurumu en güzel ve feyizli bir iş olarak türlü ilimlere ait Türkçe terimleri tesbit etmiş ve bu suretle dilimiz yabancı dillerin tesirinden kurtulma yolunda esaslı adım atmıştır...”

Bu konuşmalarından da anlaşılacağı üzere, Atatürk ilkelerinin temelinde dil ve tarih yatmaktadır. Atatürk’ün “ Güneş-dil teorisi” tarih tezi ile bağlantılıdır. 1936 Üçüncü Dil kurultayında Afet İnan’ın, fikirlerin Atatürk’e ait olduğunu söylediği sözleri kısaltarak alıntılıyorum: “ ...İlk yurtlarından ayrılmaya mecur kalan Türkler başlıca göç yolları için yine Güneş’n kılavuzluğundan istifade ettiler. Doğu ve Batı ellerine yayıldılar; o geniş ülkelerde yüksek varlıklarının ebedi vesikalarını bıraktılar. Öz yurdumuz Anadolu’nun ilk kültürünü kuran cetlerimiz Güneş’i sembolize ettiler.Onu sanatlarının inceliklerinde mevzu aldılar. Türk Tarih Kurumu’nun Alacahöyük’te yaptığı hafriyatta bulunmuş olan muhtelif güneş kursları bu hakikatin inkar kabul etmez vesikalarıdır... Türk tarihi Türk ırkını ancak müspet ilim belgeleriyle bulur. Türk dili bunların en önemlisidir... Bu itibarla, Tarih Kurumu Türk Dil Kurumunun kendinden ayrılmaz eşidir. Bu iki kurum birlikte yükselmesi, birbirini tamamlaması gereken iki abidedir. “

Atatürk’ün ölümünden sonra Türk tarihinin kökenleri ve Güneş Dil Teorisi ile ilgili çalışmalar büyük ölçüde yavaşladı. Bunun nedenlerini irdelemek için bu yazıda yeterli yer yok. Ancak, bir kaç noktaya değinelim.

Atatürk’ün vefatından sonra dünyada özellikle Avrupa’daki siyasal konjonktürün barış aleyhine bozulması, aşırı akımların devletlerarası ilişkilere etkileri Türkiye’de de olumsuz yansımalar meydana getirdi. Bunun bir sonucu olarak, Türk dili ve Türk tarihi ile ilgili çalışmalar yapan bazı araştırmacılar ve yazarlar haklı ya da haksız suçlamalarla karşılaştılar. Bazı aydınlar adli kovuşturmaya ve baskıya uğradı. Bu da Türk dili ve tarihinin derinliğine inmeye yönelik çalışmaları frenleyici ve köreltici bir ortama yol açtı.

Türkiye’nin güçlenmesini istemeyen bazı dış odaklar da, tarih ve dil konusundaki çalışmaların “Türk kimliği”ni güçlendireceği düşüncesiyle, bir çeşit kültür emperyalizmi politikası uygulamak suretile bu çabalara karşı çıktılar.

Bir başka gelişme de Türklerin İslam dinini kabul etmelerini bir çeşit milat gibi algılayan odakların faaliyetleriydi. Bu görüşe göre, Selçukluların 1071 Malazgirt zaferinden sonra Anadolu’ya yerleşmeleri Türk tarihi açısından bir dönüm noktası oluşturuyordu. Bu görüş iki açıdan eleştirildi. Türkler çeşitli boylar halinde 1071’den çok önce Anadolu’ya yerleşmişlerdi. Ayrıca, Türk boylarının Selçuklulardan çok önceye uzanan bir geçmişi vardı. Daha sonraları siyasi alanda ortaya çıkan Türk-İslam sentezi akımının da, Atatürk’ün öngördüğü gerçek milli tarih görüşüne uygunluğu tartışmalıdır.

Yakın dönemde özellikle sivil toplum platformlarında Türk dili ve eski Türk Tarihi ile ilgili çalışmaların yeterli olmamakla beraber çoğaldığı gözleniyor. Bir kaç örnek vermek yararlı olur diye düşünüyorum.

Prof. Dr. Mehmet Bayrakdar, “Medler ve Türkler” başlıklı kitabında (Akçağ yayınları, 2013 Ankara) Medlerin etnik köken itibariyle Türk soylu olduklarını, dil bakımından da Altay dillerinin yapısına benzediğini, J.Oppert ve Sigismond Zaborowski gibi dil bilginlerinin görüşlerine ve değerlendirmelerine dayanarak belirtmiştir. Prof. Dr. Bayrakdar, bununla beraber Medlerin Aryan olduğunu öne süren dil bilimcilerinin savlarına da yer vermiştir. Bayrakdar hocanın büyük ölçüde Batılı bilim adamlarının eserlerine dayanarak ortaya koyduğu bulguların, tarih yazımını değiştirecek ve Türk ulusu/ soyu algısını genişletecek nitelikte olduğunu işaret etmek istiyorum.

Bir başka örnek olarak, Dr. A. Akif Poroy’un , Ön-Türklerden bu yana binlerce yıldır Anadolu’da Türk varlığını kanıtlamaya çalışan araştırmaları derlediği “Ön-Türkler, Anadolu’nun Kadim ve Gerçek Sahipleri” kitabını gösterebilirim. Dr.Poroy, Ön-Türk kavimlerinin Orta Asya’daki varlığına ilişkin araştırmaların Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra yoğunluk kazandığını ve Ön-Türklere ait bulguların DNA testleri ve karbon testleriyle M.Ö. 5000 öncesini işaret ettiğini ifade ediyor. Dr. Poroy, diğer yandan, bu bulguların bazı Batılı çevrelerce görmezden gelinmesine karşın, ülkemiz okullarına ve toplumumuzun çeşitli katmanlarına duyurulmasının önemini de vurguluyor.

Atatürk’ün sağlığında Türk tarihine ve bağlantılı olarak Türk diline verilen önem Türk kimliğinin ve bilincinin güçlenmesini, dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti’nin kalkınmış ülkeler sıralamasında üst basamaklara çıkmasını amaçlıyordu. Günümüzde arkeoloji, eskiçağ tarihi, antropoloji, filoloji, elektronik, genetik gibi bilim dallarında kaydedilen gelişmeler, antik çağlardaki uygarlıklar hakkında yeni bulguların ortaya çıkmasına ve değerlendirilmesine olanak sağlayacaktır.

Yazımı Atatürk’ün konuya ilişkin özdeyişiyle sonlandırmak istiyorum.

“Türk Gencine gerçek Türk Tarihi’ni öğretmek boynumuzun borcu olmalıdır;

zirâ Türk Genci ‘nin cesaretinin de, ferasetinin de, idrâkinin de, inancının da kaynağı gerçek Türk Tarihi’dir. Türk genci atalarını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için kendinde güç bulacaktır."

Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK