ERMENİSTAN’IN “DENGE SİYASETİ”
17.03.2017
Paylaş : 
PDF İndir : 
Uluslararası politikada Türkiye’ye darbe vurmak isteyenler genellikle Avrupa Birliği açısından harekete geçmektedir. Ermenistan da bu yolu izleyen devletlerden biridir. 2014 yılında Ermenistan ve Avrupa Birliği (AB) güçlendirilmiş ortaklık ve işbirliği antlaşmasını imzalayacakları sırada, Ermenistan Rusya’nın etkisiyle Avrasya Ekonomik Birliği’ne yönelmiştir. Ermenistan 2014 içinde Avrasya Ekonomik Birliği ile üyelik anlaşmasını imzalamıştır. Bu anlaşma Ocak 2015’te yürürlüğe girmiştir. Ermenistan’ın benzer bir yaklaşımının bugün Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü – North Atlantic Treaty Organization (NATO) ve Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü – Collective Security Treaty Organisation (CSTO) için gündemde olduğunu söylemek mümkündür.
Avrasya Ekonomik Birliği, 29 Mayıs 2014’te Belarus, Kazakistan ve Rusya tarafından imzalanan bir anlaşmadır. Bu antlaşma siyasi ve ekonomik konularda işbirliği yapılması amacıyla kurulmuştur. Ermenistan Avrasya Ekonomik Birliği’ne 9 Ekim 2014’te dâhil olmuştur. Ermenistan bu birliğe katılarak halkının reel gelirini ve istihdam oranını artırmayı hedeflemektedir[1]. Yani Ermenistan Avrasya Ekonomik Birliği’nin aynı zamanda kurucu üyelerinden biri olarak birlik içinde yer almaktadır. Ermenistan’ın Avrasya Ekonomik Birliği’ne dâhil olma sürecinin ilginç bir süreç olduğunu belirtmek gerekir, zira 2013’te Ermenistan AB ile anlaşma imzalamanın eşiğinden dönmüştür. Eşiğinden dönülen anlaşma ortaklık ve serbest ticaret anlaşmasını kapsamaktaydı. Ancak Ermenistan Vilnius zirvesinde bu anlaşmayı imzalamaktan vazgeçerek Avrasya Ekonomik Birliği’ne dâhil olmayı tercih etmiştir. Zira, enerji konusunda, askeri ve siyasi konularda Ermenistan’ın Rusya’ya doğrudan bağımlı olduğunu söylemek mümkündür. Ermenistan küçük bir ekonomiye sahiptir. Buna karşın, Ermenistan Rusya için önemlidir. Rusya’nın askeri üsleri, Türkiye ve Ortadoğu’ya en yakın yerin Ermenistan olması[2] ve Dağlık-Karabağ konusunda Ermenistan’ın yanında bulunması[3] Rusya’nın Ermenistan’a neden önem verdiğinin cevabını vermektedir.
Bugünlerde Ermenistan ve AB ‘güçlendirilmiş ortaklık ve işbirliği anlaşması’ müzakereleri tamamlanmıştır ve Mayıs 2017’de AB ile söz konusu anlaşmanın imzalanması beklenmektedir. Ermenistan’ın 2013’te AB ile anlaşma yapmaktan neden vazgeçtiği sorulduğunda, Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, her iki tarafın da iyi niyetli olduğunu, önceki anlaşmadan farklı hiçbir noktanın bulunmadığını ve ekonomik açıdan Avrasya Ekonomik Birliği ile çelişki yaşanmayacağından emin olmaları gerektiğini belirtmiştir[4]. Sarkisyan zannedildiği gibi Rusya’nın AB’ye katılma konusunda engel olmadığını hatta bu konuda rahat olduklarını belirtmiştir. İleride iki birliğin işbirliğinden bahsedilebileceğini de düşündüğünü ifade etmiştir. Sarkisyan her ne kadar AB ile imza aşamasındayken, Ermenistan’ın bir anda Avrasya Ekonomik Birliği’ne dönmesinde Rusya’nın dahli olmadığını dile getirse de, AB Ticaret Odası Ermenistan Direktörü Hovhannes Yiğityan, 2013’te yaptığı bir açıklamada Ermenistan’ın dâhil olacağı serbest ticaret alanı ülkedeki üreticilere Avrupa’nın kapılarını açacağını söylemiştir. Rusya’nın Ermenistan üzerinde baskı kurmayarak ama Azerbaycan’la enerji ve silah anlaşmaları yaparak Ermenistan’a gözdağı verdiğini de ifade etmiştir[5]. Ermenistan’ın AB ile anlaşmayı imzalamaktan vazgeçmesine rağmen, AB 2016 sonlarında Gürcistan ve Ukrayna vatandaşları için vize muafiyeti sürecinin önemine vurgu yapan AB dışişleri bakanlarının gündeminde Ermenistan’a vize uygulamasının serbestleştirilmesi de gündeme gelmeye başlamıştır[6].
NATO ile işbirliğini düşünüp düşünmedikleri ile ilgili olarak da, Ermenistan Cumhurbaşkanı Sarkisyan, NATO Genel Sekreteri ile görüştüğünü ve Erivan’a davet ettiğini belirtmiştir. Ayrıca bu işbirliğinin Rusya ile yapılan ittifak ile çelişmeyeceğini de ifade etmiştir. CSTO üyesi Ermenistan’ın Azerbaycan’la çatışmaları sürerken, Cumhurbaşkanı Sarkisyan’ın da işaret ettiği gibi Ermenistan’ın NATO ile görüşmeleri de dikkat çekmektedir. Sarkisyan bu işbirliğinin çelişmediğini ifade etmekte ve 2015 Nisan başlarında Ermeni askeri birliklerinin NATO birlikleri ile ortak tatbikat yaptıkları[7] bilinmektedir. CSTO, belirli düşmanı olmayan caydırıcı bir askeri ittifak olarak tanımlansa da, NATO’nun gücünü dengelemek amacıyla kurulmuş bir örgüt olduğu malumdur. Ermenistan NATO ile bireysel bir işbirliğinden yana olmasına rağmen NATO üyesi Türkiye ve topraklarını işgal ettiği Azerbaycan ile açmaza giren ilişkisi de bölgesel işbirliğini ve istikrarı zedelemektedir[8].
NATO ile işbirliği içinde olan diğer CSTO üyesi ülkelerinden farklı olarak, NATO ile gerçekleştirilen daha kapsamlı bir işbirliği içinde düzenlenen tatbikatlar, AB ile anlaşma imzalamasına ramak kala Avrasya Ekonomik Birliği’ne üye olması ve Mayıs 2017’de AB ile imzalayacağı güçlendirilmiş ortaklık ve işbirliği anlaşması ile ‘denge siyaseti’ kurmayı amaçladığı görülmektedir. Ermenistan bu yaklaşımı ile hem Doğu’ya hem de Batı’ya göz kırptığını ve her an taraf değiştirebilecek bir ülke olduğunu göstermeyi amaçladığını düşündürmektedir. Ekonomik ve askeri açıdan kalkınma arzusunda olan Ermenistan’ın uluslararası örgütlere yönelik sergilediği bu yaklaşımı bölgesel istikrar ve işbirliği girişimlerinde de istikrarsızlık yaratmaktadır.
[1] Ermenistan, Avrasya Birliği’ne Katldı http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/ermenistan-avrasya-birligine-katildi [Erişim Tarihi: 10 Mart 2017]
[2] “Ermenistan’daki Askeri Üssün Rusya İçin Önemi Arttı” http://www.agos.com.tr/tr/yazi/13122/ermenistandaki-askeri-ussun-rusya-icin-onemi-artti [Erişim Tarihi: 10 Mart 2017]
[3] Ermenistan, Avrasya Birliği’ne Katldı http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/ermenistan-avrasya-birligine-katildi [Erişim Tarihi: 10 Mart 2017]
[4] Ermenistan, Avrasya Birliği’ne Katldı http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/ermenistan-avrasya-birligine-katildi [Erişim Tarihi: 10 Mart 2017]
[5] “AB ile Ermenistan’ın Arasına Rusya Girdi” http://www.agos.com.tr/tr/yazi/5601/ab-ile-ermenistanin-arasina-rusya-girdi [Erişim Tarihi: 10 Mart 2017]
[6] “AB Ermenistan’la Vize Muafiyeti Görüşmelerini Başlatabilir” https://tr.sputniknews.com/avrupa/201611141025801773-ab-ermenistan-vize-muafiyet-gorusmeleri/ [Erişim Tarihi: 10 Mart 2017]
[7] “Armenian Troops In Fresh U.S. – Led Drills”, Azatutyun.am, http://www.azatutyun.am/a/26941456.html [Erişim Tarihi: 10 Mart 2017]
[8] “Çelişkili İşbirliği: CSTO Üyesi Ermenistan NATO’yla Birlikte Askeri Tatbikat Yaptı” http://avim.org.tr/tr/Yorum/CELISKILI-ISBIRLIGI-CSTO-UYESI-ERMENISTAN-NATO-YLA-BIRLIKTE-ASKERI-TATBIKAT-YAPTI [Erişim Tarihi: 10 Mart 2017]
No comments:
Post a Comment