İnönü ve dış politika ( 27 Eylul 216)

 

Yıl 1968 ,aylardan Eylul... İsmet İnönü İstanbul Kartal’da Kurna köyünde köylülerle sohbet toplantısı  düzenlemiş . O dönemde gerginlik yaşanan uluslararası ilişkilere değinen İnönü, bakalım, neler demiş.

“...Demek ki, dış politikada yakın olan tehlikeleri  görmek lazım. Yakın olan tehlikelere karşı memleketi  korumak esastır. Parti politikası olarak değil,memleket politikası  olarak söylüyorum. Dış politikada mümkün olduğu kadar düşman yaratmamaya çalışmalıyız.Düşmanlık üzerine politika yapmayalım. Bu tarz eğilimleri dikkatle takip edip, sakınalım.”

Gezisine devam eden İnönü  Gebze’de sözü yine dış politika konularına getirerek, şunları söylemiş:

“... Dış politikanın gergin olduğu zamanlarda memleketler ihtiyatlı bulunmayı, bir hadiseye buluşmamayı, kimseyle tutuşmamayı, kimseye sataşmamayı düşünsünler. ..

“ İsrail ile Arap dünyası  arasında yeniden en çetin çatışmalar çıkması ihtimali varmış gibi bir hava esiyor.Geçen  seneki İsrail-Arap harbi sırasında; bu harp büyürse,kıyamet bizim etrafımızda kopar diye hukumete söylemiştim. Biz bu harbin dışında kalacağız, tarafsız olacağız, demiştim. Hükumet de resmen açıklamamakla beraber, tarafsız denebilecek bir karışmama politikası takip etti.”

Bu arada bir yurttaş;” Ortadoğu devletleri arasında Türkiye’nin lider durum alması dış siyasetimiz bakımından daha uygun değil midir? diye sordu. İnönü bu soruya şöyle yanıt verdi:

“ Her iki tarafı büyük ölçüde destekler gözüken Amerika ve Rusya  bu Ortadoğu meselesine aylardır bir çare bulamadılar. Bulurlarsa onlar bulacaklar. Dikkat edilirse her ikisi ayrı bir tarafı haklı bulmakta. Lider vaziyeti almak için bir tarafı haklı bulmak, desteklemek lazımdır. Ortadoğu  olaylarında tarafsız kalmayı menfaatımıza, barış davamıza daha uygun bulurum.”

İnönü yalnız Ortadoğu’da olup bitenlerden değil, Orta Avrupa’da olup bitenlerden de  çok tedirgindi.Gebze’de o konudaki görüşlerini de açıklamıştı:

“ Olaylar bizden uzak  yerde farz edilebilir. Fakat NATO içinde bulunduğumuzdan bizim de yakından ilgimiz vardır. NATO müttefiki olmamız itibariyle vaziyetimiz naziktir. Dış politikada, Avrupa’da bir savaş çıktığı zaman mutlaka bizim etrafımızda cereyan edecek, bizi türlü sıkıntıya sokacaktır. Düşünerek, doğruyu bularak, fikirlerimizi açıkça söylüyoruz. Biz NATO’dayız. NATO içinde münasebetlerimiz vardır. Öte taraftan., Sovyet Rusya ile özellikle son senelerde iyi münasebetlerimiz gelişmektedir. Biz her türlü ihtimale karşı NATO içindeyiz. Genel politika olarak Sovyet Rusya ve Amerika’ya karşı düşmanlık politikası yürütülmesine karşıyız. Memleket için ihtiyatlı bir politika izliyoruz. Tahrik edici bütün ihtimallerden sakınırız. Amerika ve Sovyet Rusya ile düşmanlık politikası yürütülmesine içerde sebep olmayız, dışarda da bunu tasvip etmeyiz.”

Kaynak: Necdet  Uğur –İsmet İnönü – Yapı Kredi Yayınları   İkinci baskı Ağustos 1995 sayfa: 26 -27