ABD’NİN HİNT PASİFİK STRATEJİSİ BAĞLAMINDA AUKUS İTTİFAKI
YORUM NO : 2021 / 57
GÜLPERİ GÜNGÖR20.10.20218 dk okuma
AUKUS Hint-Pasifik
15 Eylül 2021 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avusturya ve İngiltere devlet başkanları tarafından “AUKUS” adlı bir üçlü güvenlik ortaklığının kurulduğu açıklandı. Bu ortaklığın ilk girişimi olarak Avustralya'nın nükleer enerjili denizaltı teknolojilerini satın alması ve geliştirilmesi için ABD, Avusturya ve İngiltere 18 aylık bir çalışma programı taahhüt etti.[1] Avusturalya Savunma Bakanlığı bu ortaklık dolayısıyla Avustralya Hükümeti’nin artık Saldırı Sınıfı Denizaltı Programı’na devam etmeyeceğini ve nükleer enerjili denizaltıların Avusturalya’nın Adelaide şehrinde inşa edilmesinin planlandığını açıkladı.[2] Duyuruda, denizaltı girişimi, işbirliğinin ilk adımı olarak nitelendirilirken, ayrıca siber yetenekler, yapay zeka ve kuantum teknolojileri geliştirmek üzere planların öngörüldüğü belirtildi.
Çin’in son zamanlarda Tayvan hava sahasını ihlali ve Güney Çin Denizi’nde iddialarının ötesinde etkinliğini göstermeye başlaması, Hong Kong’da Pekin yanlısı yeni yönetimin başa gelmesi gibi gelişmeler AUKUS’un Çin’e karşı oluşturulan bir ortaklık olduğu yorumlarını beraberinde getirmiştir. Nitekim, Çin medyasında AUKUS, Çin karşıtı birleşik bir cephe olarak nitelendirilirken, Biden’ın Çin karşıtlığında Trump'tan daha agresif olduğu ve AUKUS ittifakı dolayısıyla Çin- Avusturalya ilişkilerinin daha da kötüleşeceği belirtildi.[3] Avusturya Savunma Bakanlığı Eski Sekreter Yardımcısı Peter Jeninings’in “AUKUS ne kadar güçlüyse, Tayvan'a bir saldırı olma olasılığı o kadar düşüktür” açıklaması da bu ittifakın Çin’i hedef alan bir stratejinin parçası olduğu fikrini güçlendirmektedir. Bunun yanında, Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, AUKUS için “anlık çıkarların ürünü” nitelendirmesini yapmıştır.[4]
Bu yıl Eylül ayı başında, 1 Eylül 1951'de imzalanan ANZUS Antlaşması’nın 70.yıl dönümü dolayısıyla yapılan açıklamalar AUKUS ittifakının ilk sinyallerini vermişti. Avustralya'nın ABD Büyükelçisi Arthur Sinodinos, Çin'in Hint-Pasifik'teki baskısının 11 Eylül’deki terörden daha büyük bir tehdit olduğunu ve Pekin'den gelen gözdağına karşı koymak için bir ittifak kurulacağını açıklamıştı. Sinodinos’un ABD’nin Afganistan'dan ayrılma çabalarının Hint-Pasifik'e daha da yoğunlaşma stratejisinin bir parçası olduğunu, bunun ABD ve Avusturalya’nın kendilerini konumlandırma biçiminde yeni bir ivme sağlayacağını söylemesi ise ilgi çekici bir açıklama olmuştur.[5] Ağustos ayında ise, ABD Senatosu bölgedeki tehditler karşısında Amerika'nın Avustralya ile askeri ve ekonomik bağlarını güçlendirmek istediği yönünde bir mesaj vermişti.
Tüm bunlar AUKUS’a ABD’nin yenilenen Hint-Pasifik stratejisi bağlamında bakmak gerektiğini ortaya koymaktadır. Bölge, Trump döneminde itibaren sıklıkla “Hint- Pasifik” olarak adlandırılmaya başlanmış, Mayıs 2018'de ABD Pasifik Komutanlığı'nın (USPACOM) adı ABD Hint-Pasifik Komutanlığı (USINDOPACOM) olarak değiştirilmiştir.[6] 2017 Ulusal Güvenlik Stratejisi Çin’i Hint- Pasifik’te 'revizyonist bir güç' olarak nitelendirmiş ve 2019'da ABD Savunma Bakanlığı tarafından yayınlanan “Hint-Pasifik Strateji Raporu” bölgede ABD’nin 'müttefikler ve ortaklar' ile daha yakın çalışma arzusunu ortaya koymuştur.[7] 2019'da ise ABD Dışişleri Bakanlığı “Hür ve Açık Hint-Pasifik: Paylaşılan Vizyonu Geliştirmek” başlıklı belgeyi yayınlamış ve bu belgede Çin’in Hint-Pasifik'te istikrar ve refahı destekleyen koşulları baltaladığı vurgulanarak, Hint-Pasifik ortaklarıyla işbirliği hedefi ortaya konulmuştur.[8]
Tüm bu gelişmelerin yanında, uzmanlar ABD'nin bu dönemde Hint-Pasifik'teki dinamikleri temelden değiştirecek bir adım ortaya koyamadığını ifade etmektedirler. Trump döneminde ABD'nin Trans-Pasifik Ortaklığı, iklim üzerine Paris Anlaşması, Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Antlaşması ve Kapsamlı Ortak Eylem Planı’ndan çekilmesi, Çin'in iddialarına ve Kuzey Kore'nin nükleer programına karşı tutarlı bir stratejinin olmaması ABD’nin hegemonyasının sorgulanmasına ve Hint Pasifik’te orta büyüklükte devletler tarafından çok taraflı mekanizmaların oluşturulmasına sebebiyet verdiği belirtilmektedir.[9]
Hint-Pasifik’teki deniz yolları dünya deniz ticaretinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. ABD’nin güvenlik taahhütlerinin sorgulanması ise diğer devletler tarafından Hint-Pasifik’te işbirlikleri adımlarını teşvik etmiştir. Avusturya Stratejik Politika Enstitüsü tarafından yayınlanan “Fransa'nın Hint-Pasifik Stratejisi” raporu, bölgede denizaşırı toprakları bulunan Fransa’nın (Réunion ve Mayotte ile Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu’na bağlı Yeni Kaledonya, Fransız Polinezyası, Wallis ve Futuna Adaları) 2010 yılından itibaren Hint- Pasifik bölgesine angaje olduğunu, 2018’den itibaren ise özellikle denizcilik alanında, ikili veya çok taraflı işbirliğine dayalı bir Fransız Hint-Pasifik stratejisinin geliştirildiğini ortaya koymaktadır.[10] Fransa dışında, COVID 19 dolayısıyla, bölgedeki tedarik zinciri güvenliğinin öneminin arttığı göz önünde bulundurularak, Almanya Eylül 2020’de, Hollanda ise Kasım 2020'de Hint-Pasifik stratejilerini yayınlamıştır.
Son olarak Avrupa Birliği (AB) 16 Eylül 2021’de Hint Pasifik stratejisini yayınlamış,[11] ancak bu, aynı gün duyurulan AUKUS’un gölgesinde kalan bir gelişme olmuştur. AB’nin Dışişleri ve Güvenlik Politikasından sorumlu Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, AUKUS ile ilgili olarak, “bu anlaşmanın bir gecede yapılamayacağını, buna rağmen kendilerine haber verilmediğini” belirterek sitemlerini ifade etmiştir. Avusturalya’nın 50 yıllık bir ortaklık dahilinde Fransa ile yaptığı denizaltı anlaşmasından çekilmesi ve AB Hint Pasifik Strateji Belgesi yayınlandığı günde AUKUS’un duyurulması, ABD’nin, bölgedeki etkinliğinin sorgulanmasına karşı verdiği bir mesaj olarak düşünülebilir.
Hint-Pasifik’in siyaset arenasında önemi 2020’nin ikinci yarısından itibaren daha da artarken, ABD bölgeye ağırlığını vererek QUAD ittifakını yeniden ön plana çıkarmaya başlamış, ABD Başkanlık seçim yarışında Hint- Pasifik ve Çin önemli bir gündem konusu olmuştur.[12] AUKUS gelişmesi Biden döneminin politikalarının Hint Pasifik ağırlıklı olacağının sinyallerini güçlendirmiştir. Brexit sonrası dış politikasını yeniden değerlendiren ve 'Avrupa'nın en önde gelen deniz gücü' olarak donanmasını restore etme hedefini ilan eden[13] İngiltere için de AUKUS ve ABD’nin Hint Pasifik stratejisi kapsamında işbirliği önemli olmaktadır. AUKUS duyurusunun ertesinde Çin’in Trans-Pasifik Ortaklığı için Kapsamlı ve Aşamalı Anlaşma çerçevesindeki serbest ticaret anlaşmasına katılma başvurusunu sunması da önümüzdeki dönemde bölgedeki gelişmelerin gündemde olacağını göstermektedir.
(AVİM)
[1] “Joint Leaders Statement on AUKUS”, The White House, September 15, 2021, https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2021/09/15/joint-leaders-statement-on-aukus/
[2] “Nuclear-Powered Submarine Task Force”, Australian Government Department of Defence, https://www1.defence.gov.au/about/taskforces/nuclear-powered-submarine-task-force
[3] “Washington forms another gang to impose mob rule in unruly game”, China Daily, September 16, 2021,
https://www.chinadaily.com.cn/a/202109/16/WS6143326fa310e0e3a68221c4.html
[4] “Rusya: AUKUS anlık çıkarların ürünü”, Sputnik News, 11 Ekim 2021, https://tr.sputniknews.com/20211011/rusya-aukus-anlik-cikarlarin-urunu-1049697092.html
[5] “China’s coercion is a bigger threat than another 9/11: Sinodinos”, Financial Review, September 1, 2021,
https://www.afr.com/world/north-america/china-s-coercion-is-a-bigger-threat-than-another-9-11-sinodinos-20210831-p58ncn
[6] Cleo Paskal, “Indo-Pacific strategies, perceptions and partnerships”, Chatam House, March 23, 2021, https://www.chathamhouse.org/2021/03/indo-pacific-strategies-perceptions-and-partnerships
[7] Age
[8] “A Free and Open Indo-Pacific”, U.S. Department of State, November 4, 2019, https://www.state.gov/wp-content/uploads/2019/11/Free-and-Open-Indo-Pacific-4Nov2019.pdf
[9] “France’s Indo-Pacific Strategy and its overseas territories” Australian Strategic Policy Institute, June 25, 2021,
https://www.aspi.org.au/report/frances-indo-pacific-strategy-and-its-overseas-territories-indian-and-pacific-oceans
[10] Age
[11] “The EU strategy for cooperation in the Indo-Pacific”, European Commission, September 16, 2021, https://eeas.europa.eu/sites/default/files/jointcommunication_2021_24_1_en.pdf
[12] “Joe Biden, Donald Trump take hard line on China”, The Washington Times, September 3, 2020
https://www.washingtontimes.com/news/2020/sep/3/joe-biden-donald-trump-take-hard-line-china/
[13] Cleo Paskal, “Indo-Pacific strategies, perceptions and partnerships”…
No comments:
Post a Comment